เรารู้ดีว่าผู้ปกครองรักลูกของตนมากแค่ไหน

เรารู้ดีว่าทุกคนต้องการที่จะส่งเสริมและพัฒนาลูกน้อยไปตามพัฒนาการ หรือก้าวหน้ากว่าพัฒนาการ

เด็กแต่ละช่วงอายุ มีความแตกต่างกันอย่างเห็นได้ชัด ดังนั้นสื่อแต่ละช่วงอายุจึงมีความแตกต่างกัน

อายุ 0-1 ขวบ  

นักรัก

วัยที่ติดแม่

รักแม่ ต้องการให้แม่อยู่ด้วยตลอดเวลา ถึงแม้ว่าอยู่ติดกันแต่แค่หันหลังให้ก็อาจจะร้องไห้จ้าออกมา เด็กจะอบอุ่นใจเมื่อมองเห็นแม่ ทุกครั้งที่เขาลืมตาเขาจะคอยจ้องมองหาแม่เสมอเพราะสายตาคู่นี้มีไว้เพื่อแม่คนเดียว วัยนี้จะมีพลังชีวิตมากแม้ต้องนอนบนเบาะ นอกจากจะคอยจ้องและขยับสายตาไปตามสิ่งที่ตนเองมองเห็นแล้ว ก็ยังสามารถขยับมือและขาแสดงความรู้สึกไปตามอารมณ์ เพื่อให้เกิดความมั่นใจว่าคนอื่นรับรู้ถึงการมีอยู่ของตนเอง เมื่อเริ่มนั่ง เด็กจะใช้มือกำๆ แล้วกวาดไปทั้งแขนดูคล้ายการอาละวาดนั้น แท้จริงคือยังไม่สามารถขยับกล้ามเนื้อมัดเล็กในส่วนย่อยๆ ได้ การขยับแต่ละครั้งจึงเคลื่อนไหวไปทั้งกล้ามเนื้อมัดใหญ่  และเมื่อคลานได้ เด็กจะคลานไปจับ คลำสิ่งต่างๆ เพื่อให้สมองได้สัมผัสพื้นผิว รูปทรง รูปร่าง และเริ่มจดจำสิ่งต่างๆ เหล่านั้น

หนังสือและสื่อที่ใช่

สื่อสำหรับเด็กวัยนี้ควรเป็นสื่อที่เป็นมิตรเสมือนเป็นของเล่น ยิ่งมีเสียงจะยิ่งอุ่นใจ ให้แขวนอยู่ใกล้ๆ สายตาจะยิ่งดี เพราะช่วยพัฒนาประสาทการรับรู้ทางสายตา สื่อนั้นจะต้องนุ่มนิ่มเพื่อความปลอดภัย ไม่บาดหรือทำร้ายผิวกายเด็ก สื่อควรมีผิวสัมผัสที่หลากหลายเพราะเด็กต้องการเรียนรู้และเปรียบเทียบ เพื่อให้สมองประมวลผลเก็บไว้ เช่นว่า ผิวแบบนี้เด็กชอบ แบบนี้ไม่ชอบ แต่ถ้าหากจับเฉพาะผิวสัมผัสแบบเดิมๆ ไปจนโต สมองก็จะรับรู้แค่สิ่งเดียว สื่อต้องแข็งแรงทนทานต่อการโยนและขว้างปา  เพราะเป็นวัยที่ทดสอบพลังของหนังสือและสื่อ ประหนึ่งเป็นอุปกรณ์โยนเล่น หรือเป็นอุปกรณ์กีฬาฝึกความแข็งแรงของร่างกายเหมือนได้เข้ายิม รวมถึงต้องเป็นสื่อที่ทนน้ำลาย ทนน้ำก็จะดีมาก เพราะหลายครั้งการทดสอบที่สำคัญและง่ายต่อวัยนี้ คือการหยิบเข้าปาก

อายุ 1 ขวบ

นักสำรวจ

วัยที่มีความเป็นตัวของตัวเองสูง 

ชอบเล่นเชิงสำรวจ และชอบการเลียนแบบ เป็นวัยที่เอ่ยเรียกพ่อและแม่ออกมาให้ได้ปลื้มใจไปตามๆ กัน เตรียมบันทึกวิดีโอไว้ได้เลย วัยนี้เริ่มยืนได้ด้วยตนเองและเดินเตาะแตะเกาะไปตามขอบคอกกั้น จึงชอบปีนบันไดเพราะมีราว มีขอบให้จับไต่ ชวนให้ผู้ใหญ่เปลี่ยนความสงสัยว่าทำไมเด็กชอบปีนบันไดไปเป็นการสร้างราวแนวระนาบให้เด็กฝึกเดินแทน เผลอๆ อาจจะได้นักยิมนาสติกน้อยเพิ่มขึ้นมาด้วย วัยนี้เริ่มสำรวจไปทั่วและรู้จักเปรียบเทียบ จึงมักคว้าสิ่งต่างๆ ที่เห็น ไม่เว้นแม้แต่ของที่อยู่ในมือผู้อื่น เพื่อนำมาคลายความสงสัยเปรียบเทียบ หาคำตอบดูว่ามันคืออะไร

หนังสือและสื่อที่ใช่

สื่อสำหรับเด็กวัยนี้ควรมีขนาดที่แตกต่างกันชัดเจน พวกเขาจะได้สำรวจด้วยการ ผลัก ดัน ดึง ถอด ใส่ สำหรับหนังสือต้องมีลักษณะ Flip Flap คือมีส่วนที่ให้เปิด-ปิด ค้นหา หรือดึงหน้าที่ซ่อนไว้ มีมิติ เล่นได้ จำพวกนิทานชวนเล่น เล่าไปเล่นไป และเป็นวัยที่เหมาะสำหรับฝึกภาษา จึงเห็นว่าหลายครอบครัว พูดคุยกับเด็กทั้งภาษาไทย และภาษาอังกฤษควบคู่กันไป อาจจะชวนคุยผ่านบัตรภาพ หรือติดโปสเตอร์ไว้ในจุดที่เห็นได้ชัดเจน รอบๆ ตัวเด็ก ที่ไม่ว่าเด็กกำลังฝึกเดินไปตรงไหนก็มองเห็นคำศัพท์บนโปสเตอร์นั้น เป็นการเรียนรู้ภาษาแบบธรรมชาติหรือ Whole Language ไปในตัว

อายุ 2 ขวบ

นักต่อต้าน

วัยที่เปลี่ยนจากแค่สำรวจมาเป็นทดลอง

เป็นช่วงเวลา Terrible Two หรือวัย 2 ขวบออกฤทธิ์ คือหนูจะดื้อ มีความคิดและเป็นตัวของตัวเองสูง โดยเริ่มจากลองไม่ทำตามที่คนอื่นบอก เลยเรียกวัยนี้ว่านักต่อต้าน จากคำพูดตามตำราและจากหลายครอบครัวได้ค้นพบว่า เด็กพูดว่า “ไม่” ในทุกเรื่อง เมื่อพูดแล้ว จะสังเกตอากัปกิริยาเราแล้วหัวเราะชอบใจ อารมณ์จะขึ้นๆ ลงๆ วัยนี้ชอบให้ชม เมื่อได้คำชมก็จะตั้งใจ หรือยอมทำตามที่ผู้ใหญ่พูดมากขึ้น วัยนี้ไม่ต้องการความช่วยเหลือในการเดินอีกแล้ว พวกเขาสามารถเดิน วิ่ง ได้คล่อง และจะวิ่งมากกว่าเดิน เพราะอยากทดสอบความสามารถของตนนั่นเอง ชอบเล่นลูกบอล เล่นกลางแจ้ง และจะตื่นเต้นหากได้เจอเพื่อนในวัยเดียวกัน

หนังสือและสื่อที่ใช่

สื่อสำหรับเด็กวัยนี้ที่อยู่ไม่นิ่งเพราะชอบวิ่ง ปีน ป่าย กระโดด ควรเป็น พวกบทเพลงและของเล่นชิ้นใหญ่ เช่น ม้าโยก หากเป็นหนังสือควรเป็นคำซ้ำที่สนุก ให้เด็กได้หยุดและได้พูดตาม หรือหนังสือกิจกรรมที่ได้ ปะ ติด วัยนี้เริ่มแยกแยะสีได้แล้ว ดังนั้นการสอนเรื่องสีจึงเป็นเรื่องพื้นฐานที่สำคัญ ถ้าไม่มีการสอนเรื่องสีไว้ก่อน เมื่อถึงวัยที่เด็กสามารถรับรู้ได้ จะทดสอบเรื่องตาบอดสีได้ยาก และหาก 4 ขวบยังไม่สามารถแยกแยะสีได้จะต้องพาไปพบแพทย์เรื่องสายตา วัยนี้เริ่มชี้ตามคำสั่ง ชี้บอกคำศัพท์ หรือชี้บอกคำตอบได้แล้ว

อายุ 3 ขวบ

นักถาม

วัยที่พูดคุยกันรู้เรื่องราว

เด็กวัยนี้จะมีร่างกายและกล้ามเนื้อมัดใหญ่แข็งแรง สามารถยืนขาเดียวได้ 3-5 วินาที พูดคุยกันรู้เรื่องรู้ราว พูดยาวๆ เป็นประโยคได้ เข้าใจเรื่องระบบ เช่นเปิดหนังสือทีละหน้า เริ่มต่อก่อร่างสร้างบล็อกในลักษณะต่อสูงในแนวดิ่งได้ เป็นวัยแห่งการเรียนรู้ตั้งคำถามตลอดเวลา นักวิชาการหรือหลายๆ ท่านบอกว่าเป็นช่วง “เจ้าหนูทำไม” เพราะชอบถามหาเหตุและผลต่อๆ กันไปไม่รู้จบ นั่นเพราะเห็นสิ่งต่างๆ รอบตัวน่าสนใจไปเสียหมด เป็นวัยที่พร้อมในเรื่องร่างกายและอารมณ์ สังคมขึ้นมากขึ้น ส่วนใหญ่วัยนี้จึงเริ่มเข้าโรงเรียน และหากโรงเรียนไหนมีกติกาที่ไปกดจนเด็กไม่กล้าถามแล้วล่ะก็ บอกได้เลยว่า ช่างน่าเสียดายที่หลายๆ คำถามสุดทึ่งจะหายไปโดยที่ผู้ใหญ่ไม่ทันได้ช่วยหาคำตอบ

หนังสือและสื่อที่ใช่

สื่อสุดโปรดที่เป็นของเล่นในดวงใจเด็กวัยนี้ตลอดกาลคือ บล็อก ทุกครั้งที่เด็กเล่นบล็อก เด็กจะเริ่มคิดพลิกแพลงมากขึ้น เริ่มต่อสูงขึ้น เป็นของเล่นที่สามารถใช้ทดสอบศักยภาพเด็กได้ด้วย เด็กชอบขีดเขียน วาด ระบายสี สนุกกับการตัด และเรื่องกินก็ยังเป็นเรื่องที่สนใจมากของเด็กวัยนี้ หนังสือที่เหมาะแก่การอ่านกับเด็ก 3 ขวบ ควรเป็นแนวสะสมคลังคำศัพท์ หรือชวนคิดสั้นๆ ไม่ซับซ้อน

อายุ 4 ขวบ

นักเล่าเรื่อง

วัยที่จินตนาการเก่ง

แสดงออกผ่านการเล่นบทบาทสมมติ ยิ่งมีเพื่อนเล่นสนุกๆ หลายๆ คน การเล่นบทบาทสมมติก็ยิ่งดูคึกคัก การเล่นด้วยกันของเด็กๆ นอกจากจะเป็นการแบ่งปันคำศัพท์ หรือประสบการณ์ของแต่ละคนแล้ว อารมณ์ความสนุกร่วมกัน ยังช่วยให้สมองเกิดการเรียนรู้อย่างมีประสิทธิภาพอีกด้วย จึงเป็นวัยแห่งการพัฒนาทักษะทางสังคมอย่างแท้จริง ในส่วนของร่างกายก็แข็งแรง สามารถควบคุมร่างกายได้ดั่งใจ เช่น เมื่อวิ่งแล้วหยุดได้ หรือสามารถวิ่งเลี้ยวได้เลยโดยไม่ต้องหยุด

หนังสือและสื่อที่ใช่

สื่อสำหรับวัยนี้คือ นิทานจินตนาการหลากหลายแบบ ที่เด็กๆ มักจะร้องขอให้เล่าซ้ำๆ เพราะสมองจะได้จำแล้วนำไปปรับแต่งในจินตนาการและถ่ายทอดออกมาอีกครั้ง นิทานแนวส่งเสริมพฤติกรรมจะดีมากเพราะเป็นวัยที่เข้าสังคม ดังนั้น เขาต้องเข้าใจกติกา สิทธิ ในการอยู่ร่วมกันอีกมากมายไม่รู้จบ การใช้หนังสือนิทานเป็นสื่อจะค่อยๆ พาเด็กจากโลกจิตนาการมาพบกับโลกในชีวิตจริงอย่างนุ่มนวล และหนังสือลักษณะเกม หรือแบบฝึก ก็เหมาะสำหรับให้เด็กๆ ฝึกขีดๆ เขียนๆ ได้เป็นอย่างดี เพราะสามารถจับดินสอ จับสี ได้กระชับมือแล้ว เป็นวัยที่กล้ามเนื้อมัดเล็กพัฒนาแข็งแรง คล่องแคล่วขึ้น

อายุ 5 ขวบ

นักเคลื่อนไหว

วัยที่มีพลังเยอะ

วิ่งเล่น ทำกิจกรรมกลางแจ้งได้นาน ร่างกายแข็งแรง จึงอยากใช้พลังให้เต็มที่ทั้ง วิ่ง เล่น ปีน ป่าย เตะ ต่อย กระโดดโลดเต้น ชอบเล่นสิ่งของต่างๆ ชอบเล่นกีฬา ชอบฟังเพลง ชอบการแข่งขัน ตามข่าวสารของผู้ใหญ่ได้ทัน มีความกล้าคิด กล้าถาม อยากเรียนรู้ มีความพยายามที่จะควบคุมการแสดงออกทางอารมณ์ได้ดีขึ้นเมื่ออยู่ร่วมกับผู้อื่น เข้าใจว่าต้องทำตามข้อตกลงที่ได้กำหนดขึ้นมา ยึดตนเองเป็นศูนย์กลางน้อยลง

หนังสือและสื่อที่ใช่

สื่อสำหรับวัยนี้คือหนังสืออ่านแนวผจญภัย แนวจินตนาการ หนังสือกิจกรรมที่ให้ฝึกคิด ทดลอง หรือตัดปะ เรียนรู้ประดิษฐ์สิ่งต่างๆ หนังสือสารคดีที่บอกกล่าวเล่าเรื่องราวของโลกใบนี้ สื่อการศึกษาประเภทเกม บอร์ดเกม เกมกระดาน จะท้าทายมากสำหรับพวกเขา และหนังสือแนวแบบฝึกหัด หรือวาดรูปแนวตัวละครฮีโร่ หรือตัวละครที่ชอบ

อายุ 6 ขวบ

นักเขียนตัวน้อย

วัยที่สุขุม, 

เริ่มนั่งนิ่งๆ ในการอ่านหรือเขียนด้วยตนเอง สนใจสิ่งที่เป็นตัวอักษร หรือการวาดรูปที่จริงจังเป็นเรื่องเป็นราว เด็กวัยนี้ชอบการฝึกสมอง ชอบกิจกรรมที่ท้าทายความสามารถ เมื่อพบเจอกับปัญหาหรืออุปสรรคจะลองผิดลองถูกกับการแก้ปัญหาด้วยวิธีต่างๆ เป็นวัยที่มีความจำดีมาก และมีความจำร่วมได้มากกว่า 2 สิ่ง เช่น จำว่าบทเพลงเป็นอย่างไรและต้องเต้นแบบไหน สนุกกับการเขียนคำง่ายๆ และเริ่มเขียนบันทึกเรื่องราวตนเอง ผ่านตัวหนังสือหรือภาพวาด

หนังสือและสื่อที่ใช่

หนังสือแนวเตรียมความพร้อมทั้งหลายจะเหมาะมาก ทั้งหนังสือนิทานที่เสริมความรู้แบบไม่หนักเคร่งเครียดเกินไป จะทำให้เด็กรู้สึกเติบโต หรือหนังสือเชิงการคิดแก้ปัญหา

อายุ 7 ขวบ

นักอ่านตัวน้อย

วัยที่เด็กเริ่มอ่านออกเขียนได้

ความท้าทายจึงเกิดกับพวกเขาที่จะทดลองใช้ทักษะการเขียนอ่าน เพื่อฝึกให้เกิดความชำนาญมากยิ่งขึ้นไปอีก การอ่านจะทำให้เด็กได้ฝึกฝนสิ่งที่ได้รู้ ได้ทดลองว่าตัวอักษรใดเจอสระตัวไหนจะอ่านว่าอย่างไร ก่อให้เกิดเรื่องราวอะไร กลายเป็นความรู้ใหม่ๆ และทำให้พวกเขารู้สึกดีใจและตื่นเต้นอิ่มเอมใจมากขึ้นไปอีก เมื่อการอ่านพาพวกเขาไปสู่โลกใหม่ๆ ที่สามารถเรียนรู้อะไรได้ด้วยตัวเอง เพราะครั้งนี้เขามีสิทธิ์เลือกเอง แตกต่างจากตอนยังเล็กที่ได้แต่ฟังผู้ใหญ่อ่าน

หนังสือและสื่อที่ใช่

หนังสือชุดฝึกอ่านจะเหมาะมาก ยิ่งมีอารมณ์ขัน หรือใช้สถานการณ์ที่ใกล้เคียงกับชีวิตจริงของเด็ก จะยิ่งเหมาะกับพวกเขา